W ostatnich tygodniach do Kancelarii zgłosiło się wielu Klientów, którzy otrzymali wezwania do zapłaty, a niekiedy już sądowe nakazy zapłaty i pozwy, w których Polski Fundusz Rozwoju S.A. („PFR„) domaga się od przedsiębiorców zwrotu udzielonych w latach 2020-2021 subwencji finansowych, udzielonych w ramach tzw. tarcz PFR 1.0 oraz 2.0 (działania mające na celu rekompensowanie dotkliwych skutków pandemii COVID-19).
Z podobnymi problemami boryka się aktualnie ok. 5 tys. przedsiębiorców, zaś PFR żąda zwrotu łącznie 500 mln zł.
Kogo dotyczą wezwania do zwrotu subwencji?
Jak wynika z komunikatu wydanego przez PFR, główne dostrzeżone nieprawidłowości polegały na:
- nieuwzględnieniu występujących powiązań – zdaniem PFR, przedsiębiorcy, wnioskując o wsparcie finansowe w ramach Programu 1.0, jako jednoosobowe działalności gospodarcze (jdg, wbrew spoczywającemu na nich obowiązkowi, nie uwzględnili powiązań zachodzących pomiędzy nimi a spółkami cywilnymi, które również zawnioskowały o wsparcie w ramach Programu 1.0, a w których przedsiębiorcy prowadzący jdg posiadają status wspólnika (dot. około 500 podmiotów);
- zawnioskowaniu o wsparcie w ramach Programu 1.0 pomimo posiadania statusu dużego przedsiębiorcy z uwagi na rozmiar prowadzonej działalności lub strukturę właścicielską, w sytuacji gdy wsparcie w ramach Programu 1.0 było przeznaczone dla mikroprzedsiębiorców oraz MŚP (dot. około 300 podmiotów);
- dokonaniu korekty przychodów ze sprzedaży po dniu otrzymania subwencji finansowej – według stanu na (i) miesiąc kalendarzowy, w którym doszło do spadku przychodów (obrotów), (ii) miesiąc porównywany względem Miesiąca Referencyjnego (w zależności od wyboru beneficjenta – miesiąc kalendarzowy odpowiadający Miesiącowi Referencyjnemu w roku poprzednim albo miesiąc poprzedzający Miesiąc Referencyjny) albo (ii) rok 2019 (wartość obrotu za rok 2019 była podstawą do wyliczenia kwoty subwencji finansowej dla MŚP), przy czym korekty dokonane na ww. daty mogły wpływać na (i) błędne zaszeregowanie beneficjenta do pułapu spadku przychodów, od którego uzależniona była wysokość subwencji finansowej lub (ii) przyznanie wsparcia w zawyżonej wysokości w związku ze zmniejszeniem się kwoty bazowej do jej wyliczenia, tj. obrotu za rok 2019 (dot. około 2700 podmiotów);
- dokonaniu korekty w zakresie liczby pracowników po dniu otrzymania subwencji finansowej – według stanu na: (i) koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku (liczba pracowników na ten dzień stanowił element składowy do wyliczenia kwoty subwencji finansowej dla mikroprzedsiębiorców) lub (ii) na koniec roku 2019 – warunkiem udziału w Programie 1.0 było zatrudnianie pracowników na koniec 2019 r. (dot. około 1000 beneficjentów).
Jaki są najczęstsze, wskazywane przez PFR, postawy prawne żądania zwrotu subwencji?
Oczywiście podstawy prawne żądania zwrotu subwencji są różne. PFR powołuje się na postanowienia zawartych z beneficjentami umów oraz treści regulaminu określającego zasady skorzystania z tzw. tarczy finansowej.
Najczęściej jednak powoływane przez PFR podstawy prawne obejmują:
1) naruszenia obostrzeń covidowych,
2) uzasadnione podejrzenia nadużyć.
Co istotne, PFR – w zdecydowanej większości przypadków – nie argumentuje w jaki sposób miałoby dojść do naruszenia przez beneficjenta ww. podstaw prawnych, ograniczając się wyłącznie do ich powołana.
Jaką moc prawną posiada, otrzymane od PFR, wezwanie do zapłaty?
Przede wszystkim, należy bezwzględnie podkreślić czym ww. dokument nie jest, bowiem przedsądowe wezwanie do zapłaty skierowane do beneficjenta przez PFR nie stanowi decyzji administracyjnej. Nie jest to również żadnego rodzaju nakaz, wyrok, czy innego rodzaju prawomocne (wiążące) rozstrzygnięcie, które należy bezwględnie wykonać lub od którego należy się odwołać. Jest to „zwykłe” wezwanie do zapłaty – takie samo jak wezwania otrzymywane w związku z nieuiszczeniem rachunków bieżących w określonym terminie.
Jak należy postępować w przypadku otrzymania przedsądowego wezwania do zapłaty?
Najistotniejsze wydaje się to, że w przypadku ewentualnego zwrotu subwencji właściwa jest droga sądowa, co oznacza, że PFR – aby w sposób legalny doprowadzić do zwrotu subwencji przez danego beneficjenta – zobowiązany jest do wystąpienia do właściwego sądu z roszczeniem o zapłatę oraz udowodnienia, że spełnione zostały przesłanki zobowiązujące beneficjenta do jej zwrotu.
Zarówno zasadność zwrotu subwencji, jak i jej wysokość będzie trzeba udowodnić i ciężar ten, zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego, spoczywa na PFR.
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Sporządzenie odpowiedzi na otrzymane wezwanie do zapłaty:
W naszej ocenie warto choćby skrótowo odnieść się do wezwania od PFR podnosząc kluczowe argumenty. Wymaga to każdorazowego przeanalizowania wezwania, ustalenia podstaw prawnych, na które powołuje się PFR domagając się zwrotu subwencji oraz przedstawienie stanowiska beneficjenta.
Mając na względzie wezwania otrzymywane przez Klientów, które dotąd zostały przeanalizowane przez Kancelarię, zarówno argumentacja PFR, jak i wskazywane przez PFR podstawy prawne zawierają w sobie mnóstwo luk i nieścisłości, które należy bezwzględnie podnieść w odwołaniu.
Jaki jest cel odpowiedzi, skoro wezwanie nie stanowi prawomocnego tytułu do dochodzenia zwrotu?
Mówiąc żargonem prawniczym – z daleko idącej ostrożności procesowej. Oczywiście nie ma podstawy prawnej, która obliguje beneficjenta do sporządzenia odpowiedzi, jednakże jeżeli sprawa trafi na wokandę, merytoryczna odpowiedź beneficjenta kwestionująca podstawy prawne i argumentację PFR wskazane w wezwaniu działa na jego korzyść.
Sprawa trafiła do Sądu – jakie dalsze kroki należy podjąć?
Przede wszystkim należy pamiętać, że w tym przypadku termin to rzecz święta.
W przypadku gdy PFR wytoczył przeciwko danemu beneficjentowi powództwo o zapłatę, beneficjent ten – w większości przypadków – otrzyma nakaz zapłaty. W nakazie jest wskazany termin, w ciągu którego pozwany może:
- zwrócić otrzymane środki albo
- zaskarżyć nakaz.
Nakaz zapłaty zaskarża się wnosząc tzw. sprzeciw. Zakwestionowanie nakazu zapłaty w terminie jest najistotniejszą kwestią – w przeciwnym razie nakaz się uprawomocni i w takiej sytuacji PFR będzie uprawniony do egzekwowania środków w ramach postępowania egzekucyjnego.
Alternatywny scenariusz (zdecydowanie rzadszy) przewiduje, że beneficjent otrzyma pozew o zwrot subwencji z PFR. W takiej sytuacji, w określonym terminie, należy sporządzić i wnieść do Sądu odpowiedź na pozew.
Ogólna rekomendacja Kancelarii:
Klientom Kancelarii, po przeanalizowaniu dostarczonych przez nich dokumentów, rekomendujemy, aby dobrowolnie nie zwracali zarówno kwoty udzielonej subwencji, jak i naliczony przez PFR odsetek, ponieważ w przeanalizowanych przez nas sprawach często nie znajdujemy ku temu dostatecznych podstaw prawnych.
Jednocześnie ewentualny dokonany zwrot środków mógłby okazać się nieodwracalny. Zdecydowanie większe szanse dostrzegamy w obronie przed żądaniami PFR, aniżeli w próbie późniejszego odzyskania oddanych pieniędzy, w sytuacji kiedy na przykład okaże się, że sądy masowo podzielą przekonanie Kancelarii o bezzasadności roszczeń PFR i niebawem zaczną oddalać powództwa PFR przeciwko przedsiębiorcom-beneficjentom.
Należy podkreślić, że choć umowy zawierane z PFR miały praktycznie jeden wzór, to jednak sytuacja poszczególnych przedsiębiorców może być różna. Istotne są m.in. takie elementy jak: (i) data zawarcia umowy oraz (ii) data dokonania spłaty ostatniej raty nieumorzonej części subwencji.
***
Niniejszego artykułu nie należy interpretować jako porady prawnej, zaś każdą sytuację należy przeanalizować w sposób odrębny. Jeżeli opisany problem dotyczy także Państwa, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią.
