Transakcje peer-to-peer w kryptowalutach – tytułem wstępu:
Transakcje peer-to-peer („P2P„) w kryptowalutach odnoszą się do wymiany cyfrowych aktywów między dwiema stronami, bez pośrednictwa instytucji finansowej. Kryptowaluty, takie jak Bitcoin czy Ethereum, umożliwiają użytkownikom bezpośrednie przekazywanie środków między sobą, co eliminuje potrzebę zaufania do tradycyjnych instytucji finansowych.
Główne korzyści transakcji P2P obejmują:
- szybkość,
- stosunkowo niskie koszty transakcyjne,
- brak konieczności zaufania do centralnych organizacji.
Ponadto technologia blockchain, która stanowi podstawę wielu kryptowalut, zapewnia bezpieczeństwo i niezmienność transakcji.
Ryzyka związane z transakcjami P2P:
- oszustwa, w tym możliwość zablokowania rachunku bankowego oraz przepadku środków pieniężnych,
- naruszenia danych osobowych,
- błędy transakcyjne.
Zablokowanie rachunku bankowego – podstawa prawna:
Podstawę prawną zablokowania rachunku bankowego stanowi art. 106a Prawa bankowego. W tym wypadku przepis jest rozbudowany, ale najczęściej powodem blokady jest tzw. „uzasadnione podejrzenie” co do „możliwych celów przestępczych”. O takim podejrzeniu bank zawiadamia prokuratora, policję albo inny właściwy organ. W praktyce zawiadomienie jest składane do prokuratury oraz do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, czyli organu zajmującego się AML (ang. Anti-Money Laundering) w Polsce.
Okres blokady:
Zgodnie z art. 106a ust. 4 Prawa bankowego, blokada może zostać nałożona na okres nie dłuższy niż 72 godziny. Jeżeli jednak bank ma uzasadnione podejrzenie, że mogło dojść do dokonania przestępstwa – nakłada blokadę, a następnie niezwłocznie zawiadamia o tym prokuratora. W praktyce jednak nie oznacza to, że rachunek bankowy zostanie odblokowany po 72 godzinach. Tutaj pojawia się główny problem.
Blokada zostaje nałożona zgodnie z procedurą, ale często banki zwlekają z zawiadomieniem prokuratora.
W takiej sytuacji konto bankowe może pozostać zablokowane przez 72 godziny, a nawet i dłużej.
W przypadku zablokowania rachunku bankowego konieczna jest określona reakcja. Niestety kontakt telefoniczny lub wizyta w banku będą niewystarczające. Znacznie lepiej sprawdzają się formalne pisma.
Należy zatem złożyć wniosek o zwolnienie rachunku bankowego lub niezwłoczne udostępnienie danych i sygnatury wszczętego postępowania.
Podstawę prawną ww. wniosku – w odniesieniu do zwolnienia rachunku bankowego – stanowi art. 106a ust. 4 Prawa bankowego. W przypadku żądania ewentualnego, tj. udostępnienia danych i sygnatury wszczętego postępowania, należy powołać się na dyspozycję art. 106a ust. 5 Prawa bankowego.
W ww. wniosku warto zastrzec, że w przypadku braku odblokowania rachunku bankowego lub nieprzekazania sprawy do prokuratora (zgodnie z art. 106a ust. 5 Prawa bankowego), wnioskodawca zastrzega sobie prawo do podjęcia wszelkich prawnie dopuszczalnych działań mających na celu ochronę swoich praw, włącznie ze skierowaniem zawiadomienie do prokuratury oraz Komisji Nadzoru Finansowego o naruszeniu przez bank przepisów prawa bankowego.
Dalsze kroki: skierowanie sprawy do prokuratury
Zgodnie z art. 106a ust. 6 Prawa bankowego prokurator w ciągu 72 godzin wydaje postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania. Zawiadamia on także w tej kwestii właściwy bank. Jeśli zostanie wszczęte postępowanie, wówczas prokurator może wstrzymać określoną transakcję bądź dokonać blokady rachunku na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy od otrzymania zawiadomienia od banku.
Prokurator z reguły przedłuży blokadę rachunku bankowego.
W zdecydowanej większości przypadków blokada nie zostanie zlikwidowana. W zasadzie jeden na dziesięciu prokuratorów decyduje się, aby zrezygnować z blokady lub nie wszczynać postępowania. W większości przypadków należy nastawić się na to, że prokurator może zablokować rachunek nawet na okres 6 miesięcy.
Zgodnie z art. 106a ust. 8 Prawa bankowego wydaje się postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym, postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych, a środki na rachunku dalej pozostają poza dyspozycją uprawnionego.
Zablokowanie rachunku bankowego – zażalenie:
Najważniejsze jest otrzymanie postanowienia o blokadzie rachunku bankowego. Od momentu otrzymania, rozpoczyna bieg 7-dniowy termin na złożenie zażalenia.
Zażalenie należy złożyć, jednak z kompletnie innych powodów niż może się wydawać. W większości spraw, niestety, zażalenia są oddalane. Sądy najczęściej stają po stronie prokuratury i wskazują na to, że już samo uzasadnienie podejrzenia jest wystarczające, aby pieniądze pozostały zablokowane na rachunku bankowym.
Głównym celem złożenia zażalenia jest budowanie przyszłej argumentacji na wypadek orzeczenia przepadku środków pieniężnych.
W tym miejscu niezbędne jest zrozumienie mechanizmu, który powoduje ww. problemy. Na rynku kryptowalut funkcjonują bowiem zarówno osoby, które dokonały zakupu kryptowalut, a mimo to dążą do odzyskania pieniędzy procedurą bankową np. poprzez rzekomo „omyłkowo wysłany przelew” oraz osoby niedoświadczone, które na początek zamierzają zainwestować w różne platformy inwestycyjne, które okazują się tzw. scamem.
W przypadku takich platform do zrealizowania transakcji niezbędne są kryptowaluty. Użytkownicy dają dostęp do swojej bankowości, udostępniają swój pulpit zdalny i w ten sposób dochodzi do transakcji, w której pokrzywdzony wysyła kryptowalutę. Niestety, z takich platform często nie da się wypłacić środków i dochodzi do zgłoszenia oszustwa.
W konsekwencji najłatwiej jest zająć pieniądze na rachunku bankowym. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że zazwyczaj oszustów nie da się znaleźć. W większości przypadków postępowanie karne zostanie umorzone, a wedle art. 323 kodeksu postępowania karnego prokurator może orzec przepadek środków pieniężnych na rzecz pokrzywdzonego, czyli zawiadamiającego.
Zażalenie należy więc złożyć, aby przedstawić zarówno prokuratorowi, jak i sądowi stanowisko w sprawie. Niezbędne jest budowanie argumentacji przeciwko przyszłemu przepadkowi.
Złożenie zażalenia = odzyskanie środków?
Niestety nie. W pierwszym etapie zażalenie należy złożyć na samą blokadę rachunku bankowego. W przypadku gdy zażalenie zostanie oddalone, prokurator będzie kontynuował czynności, które mogą potrwać kilka miesięcy. Dopiero w chwili umorzenia postępowania, wydawane jest odrębne postanowienie dotyczące przepadku środków.
W sytuacji gdy prokurator orzeknie przepadek środków na rzecz pokrzywdzonego, postanowienie to należy zaskarżyć.
Głównym celem jest jednak dążenie do tego, aby skłonić prokuratora do zwolnienia rachunku bankowego. W przypadku niepowodzenia, należy jednak zadbać o odpowiednią argumentację, aby prokurator – na dalszym etapie postępowania – nie orzekł przepadku środków pieniężnych.
